เส้นทางพระโพธิสัตว์

วันนี้ได้อ่านบทสัมภาษณ์สั้นๆ ของนักแสดงท่านหนึ่งที่ตัดสินใจปลงผมบวชชี เธอให้สัมภาษณ์ว่า เธอรู้สึกปลาบปลื้มในวิถีทางของการเป็นนักบวช เพราะนั่นคือการตัด การละสิ้น ซึ่งทุกสิ่งทุกอย่าง เป็นแนวทางที่แตกต่างจากชีวิตฆราวาสอย่างสิ้นเชิง เธอยินดีที่ได้ก้าวเข้าสู่เส้นทางนี้ แม้จะเป็นเพียงชั่วระยะเวลาเดียว ฉันขออนุโมทนากับเธอ ผู้ก้าวล่วงสู่เส้นทางของการหลุดพ้น แต่นั่นไม่ใช่การแยกขาดจากกัน

จากบทสัมภาษณ์นี้ทำให้ตัวฉันเองนึกย้อนไปถึงข้อเขียนเล่น ๆของตนเองเกี่ยวกับเส้นทางของพระโพธิสัตว์ที่เคยนึกคิดค้างไว้

ฉันเป็นคนอ่านหนังสือน้อย ค้นคว้าน้อย หลายสิ่งหลายอย่างมาจากการคิดนึกและเฝ้ามองครูบาอาจารย์ ผู้คนรอบข้างที่ตนเองได้ผ่านใกล้ชิด พระโพธิสัตว์ในความหมายที่ฉันรู้จัก คือบุคคลผู้ไม่แยกขาดจากความทุกข์ทั้งมวล ไม่แยกห่างจากเพื่อนมนุษย์ ไม่รังเกียจโคลนตม ไม่ปลีกตนหลีกเร้น พระโพธิสัตว์องค์หนึ่งที่ฉันเฝ้าดูก็คือแม่ของฉัน หญิงชาวบ้านผู้ซึ่งอยู่ในวิถีของปุถุชน

ฉันชอบเรื่องเล่าที่บอกว่า ก่อนที่พระพุทธองค์จะทรงตรัสรู้นั้น ท่านทรงพระสุบิน ในพระสุบินนั้นท่านดำเนินอยู่บนกองมูตรคูฏ แต่มูตรคูฏเหล่านั้นก็ไม่ได้แปดเปื้อนพระองค์ ไม่แม้จะติดปลายเท้าของพระองค์

ในสายปฏิบัติมหายาน ทุกสิ่งทุกอย่างนั้นล้วนอยู่ในสายธารของการฝึกปฏิบัติ ดังนั้นจึงไม่แยกขาด ไม่แยกตน แม้จะมีเวลาฝึกปฏิบัติอันป็นลักษณะเฉพาะตน ส่วนตัว อยู่บ้าง ก็นับว่าน้อยมาก เพียงวันละไม่กี่ชั่วโมง ครูท่านหนึ่งที่อยู่ในสายการปฏิบัตินี้เคยเล่าให้ฟังว่า ในความวุ่นวายของโลก ของผู้คน บางครั้งก็ทำให้ท่านรู้สึกว่าสิ่งเหล่านั้นรบกวนการฝึกปฏิบัติ มีบ้างที่คิดว่าให้ท่านไปอยู่ในป่า สื่อสารกับลิง กับสิงสาราสัตว์อาจจะง่ายกว่าการฝึกปฏิบัติกับคน แต่เมื่อท่านมองให้ถ่องแท้ ท่านกลับเห็นว่า การฝึกปฏิบัติร่วมกับผู้คนในชีวิตจริงก็เพื่อให้เห็นตนนั่นเอง และการฝึกปฏิบัตินี้ยากยิ่งกว่าการฝึกปฏิบัติกับสิงสาราสัตว์เสียอีก เป็นเวทีที่ได้ฝึกตนยิ่งกว่า เป็นการฝึกปฏิบัติร่วมกันในสายธาร ในลำน้ำ ที่ล่องไปพร้อมๆ กันสู่มหาสมุทร คือฝั่งพระนิพพาน…

กิจกรรมธรรมยาตราของพระอาจารย์ไพศาล วิสาโล ท่านได้พูดสั้นๆ ว่า แม้จะอยู่ในทุกข์ แต่ก็ไม่เป็นทุกข์ อยู่กลางแดด แต่กลับเย็นสบาย ฉันเคยอ่านพบว่า ในการเดินธรรมยาตราครั้งหนึ่งมีเด็กเกเรเข้าร่วมเดินด้วย เด็กกลุ่มนี้เป็นเด็กที่มีปัญหากับพ่อแม่ผู้ปกครอง ก้าวร้าว มีพฤติกรรมรุนแรง เมื่อเดินธรรมยาตราได้ 3 วัน ก็กลับร้องไห้ คิดถึงบ้าน จนวันสุดท้าย นักข่าวจึงเข้าไปสัมภาษณ์ความรู้สึก เขาตอบว่า เขาอยากจะกลับบ้านไปกอดแม่ เขาเคยคิดว่าเขาเก่ง กล้า ไม่กลัวใคร แต่เมื่อมาเดินเขาพบว่าตัวเองเหนื่อยมากจนแทบจะทนไม่ได้ แต่คนอื่นกลับเดินได้อย่างสบาย บางคนเป็นเด็กเล็กกว่าเขา ทำให้เขารู้สึกอาย พบว่าตัวเองอ่อนแอ เขาพบว่าเขาทำให้แม่เสียใจมาก เขาอยากจะกลับไปบอกแม่ว่า เขาเสียใจ เมื่อเดินมาจนครบวันสุดท้าย เขารู้สึกภูมิใจในตัวเองที่ไม่ยอมแพ้ในกลางคัน เขารู้สึกว่าตัวเองผ่านมันมาได้ และรู้สึกว่าจิตใจเข้มแข็ง

เราจะพบสิ่งมีค่าเสมอในกองทุกข์ ในความทุกข์  ถ้าเราอดทนมากพอ เราจะพบกับความเข้มแข็งที่แท้ในยามที่เราอ่อนแอถึงขีดสุด

ฉันคิดว่าเหล่านี้คือวิถีทางของการฝึก วิถีทางของพระโพธิสัตว์ ผู้อยู่ร่วมในกองทุกข์ และเรียนรู้ในความทุกข์ พระโพธิสัตว์ที่อยู่ในระหว่างการฝึกตนย่อมเป็นแบบอย่างของความเข้มแข็ง พระโพธิสัตว์ที่ฝึกตนแล้วย่อมเป็นที่พึ่งแก่คนอื่นได้

ฉันคิดว่าพระโพธิสัตว์คงมิใช่ใครสักคนผู้ที่อยู่เหนือกว่าผู้คนและสรรพสัตว์ทั้งปวง

พระโพธิสัตว์นั้นเป็นผู้ให้โดยแท้ แต่พร้อมกันนั้นท่านก็มิได้ปฏิเสธการรับ