ก่อตั้งขึ้นโดยปรารภเหตุเจตนารมณ์ของศิษยานุศิษย์ และเหล่าญาติมิตรของศาสตราจารย์ป๋วย อึ๊งภากรณ์ จำนวนหนึ่ง ซึ่งมุ่งหมายจะให้มีแหล่งแห่งที่เป็นเครื่องหมายของคนดี ที่สามารถ และสืบสานอุดมการณ์สันติประชาธรรม ก่อตั้งเป็นทางการเมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม 2543 ณ วัดปทุมคงคา (วัดสำเพ็ง) ย่านถนนทรงวาด ที่ซึ่งอัฐิธาตุของท่าน ของคุณแม่ และคุณยายท่าน ได้รับการบรรจุอยู่ ณ ฐานพระปฏิมาในวิหารคต แห่งพระอารามนี้ นับว่าเป็นสถานอันเหมาะสม ยิ่งในการจัดให้มีอาคารอนุสรณ์สถาน